به گزارش قدس آنلاین، نخبگان ظرفیت ملی کشور هستند؛ ظرفیتی که اگر مورد توجه و حمایت قرار گیرند نقش بزرگی در نیل به توسعه و پیشرفت پایدار ایفا می‌کنند، چنان‌که رهبر انقلاب در دیدار اخیر خود با جمعی از نخبگان و استعدادهای برتر علمی فرمودند:«همه به‌ویژه مسئولان و مؤثرین در فضای کشور باید نخبگان علمی را جزو مهم‌ترین ثروت‌های کشور بدانند و از آن‌ها حمایت کنند و نخبگان نیز ظرفیت‌ها و استعدادهای فردی خود را به سرمایه پیشرفت کشور تبدیل کنند».
با این همه، پرسش این است تاکنون چه اقداماتی در حمایت و نگهداشت نخبگان در کشور و مهاجرت معکوس آن‌ها صورت گرفته است؟
فاصله زیاد تا حمایت مطلوب از نخبگان
سید محمدصادق موحد، معاون آینده‌سازان بنیاد ملی نخبگان به قدس می‌گوید: اینکه یک فرد، مستقل از وجوه مذهبی و سیاسی، چقدر عِرق ملی دارد، به برنامه‌های تربیتی بستگی دارد که باید در فضای دانش‌آموزی انجام شود. در واقع باید دانش‌آموز نخبه را به‌گونه‌ای تربیت کنیم که عِرق ملی درونش وجود داشته باشد؛ اما بخش دیگر، مربوط به پس از رسیدن او به توانمندی و جذب او می‌شود و اینکه احساس مفید بودن می‌کند یا خیر؟
این موضوع مشروط به این است فضای جذب به‌گونه‌ای طراحی شود که هم مجموعه‌هایی که نخبگان را جذب می‌کنند احساس کنند بیش از گذشته نفع می‌برند و هم نخبگان احساس مفید بودن کنند.
وی می‌افزاید: سیاست بنیاد ملی نخبگان برای بخش نخست، اجرای طرح شهاب از یک دهه پیش است که بر اساس آن، در فضایی غیررقابتی مربی‌محور، استعدادهای دانش‌آموزان در یک دوره طولانی شناسایی می‌شود؛اما پس از آن، متناسب با فضای استعدادی نخبگان، باید برنامه‌هایی برای توانمندسازی آن‌ها اجرا شود که بخشی از این کار در آموزش و پرورش و در برخی مدارس ویژه انجام شده، اما بخش قابل توجهی روی زمین مانده است. یعنی از ۱۰درصد دانش‌آموزانی که معمولاً در یک جامعه نخبه هستند برای کمتر از ۳درصد آن‌ها توانمندسازی اتفاق افتاده که البته برنامه‌های توانمندسازی برای این عده هم با کیفیت نبوده است. به همین دلیل بنیاد ملی نخبگان سراغ کانون‌های محلی شناسایی استعدادها رفته که کانون‌های مردمی و غیرانتفاعی هستند و اهداف مهمی چون ارتقای عِرق ملی و فرهنگی دارند.
وی ادامه می‌دهد: از سوی دیگر، بنیاد با بعضی نهادهای حمایتی مثل بهزیستی و کمیته امداد مذاکره کرده تا اطلاعات افراد جامعه کمتر برخوردار را همراه داده‌های افرادی که در طرح شهاب شناسایی شدند گردآوری کرده و با توان خود و کمک خیران به سمت ارائه خدمات در سه بخش ارتقای کیفیت دروس مدرسه، ارتقای استعدادها و توانایی‌های پایه اثرگذار و ارتقای استعدادهای خاص حرکت کند. البته با توجه به گسترده بودن جامعه دانش‌آموزی، اجرای این برنامه‌ها نیاز به منابع مالی بسیار زیادی دارد که برای حل این مشکل، مطالبه‌گری از مجلس و سازمان برنامه و بودجه برای اختصاص ردیف‌های بودجه در دستورکار بنیاد قرار گرفته است.
شرط گردش نخبگانی
معاون آینده‌سازان بنیاد ملی نخبگان می‌گوید: گردش نخبگانی اگر با رعایت ملاحظات فرهنگی همراه باشد اثرات مثبتی برای کشورها دارد. البته باید به‌گونه‌ای باشد تا هم کشور از نخبگان خالی نشود و آسیب نبیند و هم مهاجرت معکوس شکل بگیرد. در این راستا در پنج سال گذشته مرکز تعاملات بین‌المللی معاونت علمی نهاد ریاست جمهوری به عنوان بازوی اجرایی سیاست‌های بنیاد ملی نخبگان به‌خوبی ایفای نقش کرده است.
موحد با اشاره به طرح‌هایی که در حمایت از نخبگان با همکاری دستگاه‌های دیگر اجرایی شده، می‌افزاید: طرح «همکاری با متخصصان غیر مقیم» یکی از این طرح‌هاست که بر اساس آن، نخبگان ایرانی خارج کشور ترغیب می‌شوند حتی برای مدت کوتاهی به ایران بیایند تا در قبال حمایت‌هایی که می‌شوند برای ایرانیان ساکن کشور دوره‌های توانمندسازی برگزار کنند.
وی امکان گذراندن دوره آموزشی پسادکترا را در ایران برای دارندگان مدرک دوره تخصصی دکترا از خارج به عنوان یکی دیگر از اقدامات خوب کشور به‌منظور حمایت از نخبگان می‌داند و می‌گوید: علاوه بر این، طرح «جایگزین خدمت سربازی» نیز اجرا می‌شود که بر اساس آمار، بیش از ۹۰درصد کسانی که از طریق نظام وظیفه فناور، جذب شرکت‌های دانش‌بنیان شده‌اند در کشور ماندگار شده‌اند.
معاون آینده‌سازان بنیاد ملی نخبگان می‌افزاید: بنیاد ملی نخبگان طرح پنج ضلعی هزار را تهیه کرده که اشتغال هزار نخبه در سال، تأمین هزار واحد مسکونی برای نخبگان، تربیت هزار دانشمند و بازگشت هزار نخبه از مهم‌ترین اضلاع آن است. با این حال در بخش اشتغال نخبگان، چند مسیر ویژه در بنیاد ترسیم شده است. نخست، استخدام آن‌ها به عنوان عضو هیئت علمی است؛ البته در این بخش، محدودیت‌های زیادی وجود دارد و سالانه ۱۰۰نفر از نخبگان را می‌توان از این طریق استخدام کرد. استخدام در دستگاه‌های اجرایی، مسیر دیگری است که آیین‌نامه آن در هیئت دولت تصویب شد و با توجه به تخصص نخبگان و رویکرد انقباضی دولت و همچنین نیاز شدید به حضور آن‌ها در مدیریت‌های میانی و بالایی کشور، باید در اولویت قرار گیرد.
موحد با اشاره به اینکه از سال۱۳۹۵ تاکنون به طور میانگین سالانه هزار دانش‌آموخته و متخصص برتر ایرانی خارج کشور با مراکز علمی و فناوری داخلی همکاری کرده‌اند، می‌افزاید: همکاری ۶۰درصد آن‌ها به صورت قراردادهای بلندمدت و بقیه به صورت تردد و از راه دور بوده است.
وی از شکل تازه‌ای از مهاجرت نخبگان خبر می‌دهد و می‌گوید: ممکن است فرد به لحاظ فیزیکی از کشور خارج نشود؛ اما خدماتش از دسترس کشور خارج شود. برای مثال در کسب‌وکارهای اینترنتی، بسیاری از خدمات نخبگان به فضای خارج کشور صورت می‌گیرد که ضرورت دارد بنیاد در این زمینه ورود جدی‌تری داشته باشد چون در برنامه‌ریزی در این بخش عقب هستیم.
خبرنگار: محمود مصدق
نظر شما